DÜNYA KARTPOSTAL GÜNÜ

Dünya Kartpostal Günü 2024 yılı kartpostalı

Postcrosing 2019 yılından bugüne belki de gidip görmediğiniz yerlerden, hatta hiç tanışmadığınız insanlardan sizlere ulaşan bir kartpostal düşüncesiyle hayata geçirilmiş bir değişim sistemi. Postcrosserlar olarak tanımlanan üyeler 1 Ekim’de dünyanın pek çok farklı noktasında bir araya gelerek bu anlamlı günü hem kutladı hem de onlarca farklı adrese ulaşmak üzere hazırladı kartlarını. Dünya kartpostal günü kapsamında her yıl bir tema belirlenerek düzenlenen yarışmaya gelen tasarımlar arasından bir tanesi seçilip, o yılın kartpostalı ilan ediliyordu. Bu yıl Postcrossing yetkilileri Evrensel Posta Birliği’nin 150.yıldönümü kapsamında illüstratör Rose Wong’u “Postanın zamansız büyüsü” teması kapsamında bir kartpostal tasarlamaya davet etmiş ve sonrasında ortaya bu ilham verici şahane kartpostal çıkmıştı. Müze Kumbaram da bu yıl üçüncüsünü düzenleyerek 1 Ekim’de Dünya Kartpostal Günü etkinliği gerçekleştirdi.

Dünya Kartpostal Günü Etkinliğimizden…

Peki, kartpostal gönderme fikri nasıl ortaya çıkmış, neden böyle bir posta şekline ihtiyaç duyulmuş ve ilk kartpostal gönderimleri ne zaman başlamış biraz da ona bakalım. Esasında kartpostalın kökenini takip etmek ve ilk kez gönderildiği tarihi kesin olarak ifade etmek zor. Esasında icat edilmediğini, zamanla mektubun evrilerek kartpostala dönüştüğünü söylemek daha doğru olabilir. Bu evrilmenin tarihi de kaçınılmaz olarak posta hizmetlerinin gelişimiyle bağlantılı. Aynı zamanda da fotoğrafçılıktaki yenilikler ve baskı sistemlerinin zaman içinde gelişimiyle beraber.

Matbaa makinelerinin yaygınlaşmasıyla birlikte, kartvizitler, banknot başlıkları, yazı kâğıtları ve diğer kâğıt efemeralar üzerinde genellikle zarif gravürler ve zevkli tasarımlarla çizimler yapılmaya başlanılmıştı. Fransız gravür sanatçısı Demaison, 1777 yılında Paris’te üzerinde tebrik mesajları bulunan ve kesilerek yerel posta yoluyla gönderilmek üzere hazırlanmış bir kart bastırmış; ancak insanlar başkalarının mesajlarını okumasından çekindiklerinden bu fikir pek de iyi karşılanmamıştı.

Kartpostal gönderimleri için bir ön ödeme sistemi geliştirilmesi gereği de ortaya çıkmıştı. Dünyanın ilk yapışkan posta pulu olan Penny Black , Mayıs 1840’ta piyasaya sürüldü. Bu dönemde postane tarafından süslenmiş ön ödemeli mektup kâğıtları da satışa sunulmaya başlanmış. Dünyanın en eski kartpostalının yine aynı yıl Londra’da Theodore Hook’a gönderildiği biliniyor.

1865 yılına gelindiğinde Karlsruhe Posta Konferansında açık posta sayfalarının oluşturulması öneriliyor. Burada da amaç, mektup formatının görgü kurallarını basitleştirmek, ancak aynı zamanda kısa bir mesajın gönderilmesinde yer alan iş, kâğıt ve maliyetleri azaltmak. Üzerine yazı yazılabilen ve posta ücreti önceden basılmış, zarfa gerek duyulmadan postalanabilen, yaklaşık bir zarf büyüklüğünde sert bir kartın piyasaya sürülmesi öneriliyor. Bu fikir Almanya’da pek de iyi karşılanmıyor.

1860’lı yılların sonlarına gelindiğinde Avusturya-Macaristan’da Dr. Emanuel Herrmann, Neue Freie Presse’de bir makale yazarak bir mektup yazmanın gerektirdiği zaman ve çabanın gönderilen mesajın büyüklüğüyle orantısız olduğunu belirtiyor. Daha kısa ve daha etkili iletişimler için daha pratik ve daha ucuz bir yöntemin uygulanması gerektiğini öneriyor.

Osmanlı İmparatorluğu’nda kartpostalın ilk kullanılmaya başlaması da yine bu dönemlere denk geliyor. Kartpostalın ilk girişimcilerinden biri Galata’da matbaa işleten Mehmed Tevfik Ebüzziya’dır. Avrupa’da ortaya çıkan bu yeni iletişim aracını takip etmiş ve matbaasında 1800’lerin sonlarına doğru Osmanlı postası için resimli kartpostallar üretmiştir. Ancak Osmanlı’da bu sektöre emek veren ve devrinin son teknolojisini kullanarak muhteşem görsel kartpostallar basan Max Fruchtermann’dır. Kendisi 1867’de Avusturya – Macaristan’dan İstanbul’ a gelip yerleşmiş, 1895 yılı ve sonrasında başta İstanbul konulu olmak üzere resimli kartpostallar üretmiştir.

Günümüzde ise artık bu iletişim aracının eski önemini kaybetmeye başladığını rahatlıkla söyleyebiliriz. Yeni iletişim araçları ve teknolojik gelişmeler o yıllarda doğan bu ihtiyaçları daha hızlı karşılıyor olsalar da bu yazı geleneğini sürdürme niyetini ve el yazısı ile gönderilen dileklerin samimiyetini hala korumaya çalışan Müze Kumbaram 1 Ekim Dünya Kartpostal Günü’nde gerçekleştirdiği etkinlikle yeni kartlarla yeni adreslere dilek ve mesajlarını gönderdi. Kartpostal gönderme geleneğini sürdürme gayesinde olan müze yeni yılda yeni yıl dileklerini de yine kartpostal ile ulaştırmaya hazırlanıyor.