Müze Kumbaram, 12 Nisan 2021 tarihinde Kültür ve Turizm Bakanlığının izniyle resmi olarak kuruldu. O tarihten itibaren müzecilikle ilgili olarak faaliyetlerini hızlı bir şekilde tamamlamaya çalışan Müze Kumbaram ayrıca müzelerin temel niteliklerinden birisi olan toplumsal fayda anlayışıyla farklı projeler tasarlamaya başladı. Destek verilmesi düşünülen toplumsal konuların başında da bilimsel bilginin gelişmesi ve artırılması görülmüştür. Bu doğrultuda Müze Kumbaram Araştırma Fonu (MKAF) oluşturulması 2022 yılının başında düşünülmüş ve gerçekleştirilmek için hızlı bir biçimde harekete geçilmiştir.
MKAF tasarlanırken özellikle bilimsel üretimlerinin ve kariyerlerinin başında bulunan yüksek lisans ve doktra öğrencileri hedef alındı. Yüksek lisans ve doktora öğrencilerinin yazmayı düşündükleri bilimsel araştırmaların desteklenmesi, yazma süreçlerinde yardımcı olunması ve yazdıkları tezlerden oluşacak makalelerin ortaya çıkabilmesi için tasarlandı MKAF.
MKAF fikri ortaya çıkmadan önce ne yapılabileceğiyle ilgili çeşitli toplantılar düzenlendi. Müze Kumbaram’ın danışma kurulunda yer alan Doç. Dr. Ceren Güneröz ile toplantı yapıldı ve çeşitli olasılıklar düşünüldü. Bu olasılıklar içerisinde bir hackathon ve ideathon düzenlemek de bulunmaktaydı. Fakat bu iki yarışma türünün düzenlenmesinin daha zor bir süreç olacağı var sayıldığından kısa vadeli olarak vazgeçildi ve araştırmacılara bir fon sağlama girişiminin daha faydalı olacağı düşünülerek araştırma fonu düşüncesi geliştirildi.
MKAF tasarlanırken her sene farklı temalarla açılması düşünüldü. İlk tema olarak da Müze Kumbaram’ın en önemli sergileme nesnesi olan “kumbara” belirlendi. Kumbaranın MKAF’ın ilk araştırma konusu olarak belirlenmesinin en önemli sebebi ülkemizde kumbaraya dair yapılan araştırmaların çok yetersiz olmasıdır. Maalesef hem kumbaranın tarihine hem de kumbaranın bugününe dair neredeyse hiç bilimsel araştırma bulunmamaktadır. Bunu aşabilmek adına MKAF’ın ilk teması olarak “kumbara” seçildi. Disiplinlerarası bir ufka da sahip olan MKAF pek çok disiplinden gelecek çalışmalara açık olarak tasarlanmıştı. İlk etapta eğitim, müzecilik, sanat tarihi, tarih, mimarlık, tasarım bilimleri gibi disiplinlerden başvuruların geleceği öngörülmüştü. Bu öngörü başvuruların sonunda ortaya çıkan tabloda büyük oranda doğrulanmıştır. Gelen başvurular içerisinden ön plana çıkanların bu disiplinlerden geldiği görülmüştür.
MKAF’ın başvuru tarihi olarak Müze Kumbaram’ın 1. yaş günü olan 12 Nisan 2022 tarihi kararlaştırılıldı fakat duyurular Mart ayının ikinci haftasından itibaren hem internet sitesinde hem de sosyal medya hesaplarında yapılmaya başlandı.
MKAF’ı duyurmak için başka nasıl bir yol izlenmesi gerektiği düşünülürken üniversitelere hibe programının haber verilmesinin iyi bir yol olacağı sonucuna varıldı. Bunun için Yüksek Öğretim Kurumunun (YÖK) sitesineden Türkiye’de yer alan üniversitelerin tümünün hem mahali adreslerine hem de dijital adeslerine ulaşıldı. Bu adreslere MKAF’a dair bilgiler iadeli taahütlü posta ve e-posta olarak ulaştırıldı. Her iki yolla da gönderilmiş olması duyurunun yaygınlaşması adına büyük bir avantaj sağladı. Çünkü daha sonra MKAF’ı sitelerinde paylaşan üniversitelerin bazılarının kendilerine iadeli taahütlü gönderilmiş olan postaları taradığı bazılarının da PDF dosyalarını paylaştığı görüldü. Bu girişimin fonun duyurulması adına önemli olduğu sonuçlar açıklandıktan ve kazanan belli olduktan sonra daha fazla anlaşılmıştır. Zira MKAF’ı kazanan üniversitelerin kendi bölümüne göndermiş olduğu duyuru sayesinde haberdar olduğunu söylemiştir.
Tabii sadece üniversitelere değil bu alanda çalışmalar yapan STK’lara ve basım birimlerine de MKAF’ın bilgileri gönderildi. Bu alanda MKAF’ı destekleyen Sivil Toplum Geliştirme Derneği (STGM) kendi sitesinde yayınlayarak yaygınlaştırma çalışmalarımıza katkı sunmuştur.[i]
Site ve dijital başvuru arayüzü hazırlandıktan sonra tüm Müze Kumbaram ve BirKültür Girişim Platformu ekibi olarak hepimizde bir bekleyiş başladı. Acaba kaç kişi başvuru yapacaktı? Başvurular hangi üniversitelerden ve hangi bölümlerden gerçekleşecekti? Başvurularda kumbara teması nasıl işlenecekti? Bunlar ve bunlara benzer sorular zihinlerimizi kurcalarken ilk başvurular da ufak ufak gelmeye başladı. İlk gelen başvurular hepimizi heyecanlandırdı. Kumbarayı farklı alanlardan, farklı şekillerde vurgulayan çalışmalar gelmeye başlamıştı.
Bir yandan MKAF ile ilgili bir seçici kurulun oluşabilmesi için çalışmalar da başlamıştı. Seçici kurul belirlenirken farklı uzmanlık alanlarından üyelerin yer alması öngörüldü. Bu doğrultuda beş asil iki yedek olmak üzere yedi seçici kurul üyesi üzerinde uzlaşmaya varıldı ve kendileriyle irtibata geçildi. İlk gerçekleştirilen MKAF’ın asil seçici kurul üyesi Belma Yaman, Emel Memiş, Özgür Serdar Altunoğlu, Özlem Dengiz Uğur, Zeynep Baki Nalcıoğlu yedek seçici kurul üyesi Etem Kandemir ve Merve Kalemdaroğlu oldu.
17 Haziran tarihi gelip başvurular kapandığında MKAF’a 31 başvuru yapıldı. Bu başvuruları yapannlar 16 farklı şehirde yaşamaktaydı. 11 farklı şehirdeki 18 üniversiteden ve 24 farklı bölümden başvuru yapıldı. Bu bölüm çeşitliliği MKAF’ın hazırlayıcıları olarak bizleri aşırı mutlu etti çünkü bizler en baştan itibaren MKAF’ın disiplinlerarası bir yapıya sahip olmasını istiyorduk.
Başvuruların sonlanmasından sonra 13 Haziran tarihinde seçici kurul toplandı. Toplantıya asil seçici kurul üyeleri içerisinde katılamayanlar olduğu için yedek üyelerin de yardımına başvuruldu. Seçici kurul, dijital olarak buluştu ve bir saati biraz geçen bir süre boyunca gelen başvuruları değerlendirdi. Başvurular içerisinde kumbara temasıyla bağlantı kurulması çerçevesinde öne çıkan üç çalışma bulunmaktaydı. Gelen 31 başvurudan ön elemeyle üçe düşürülmüş olması seçim için oldukça elverişliydi. Bu üç seçenek arasından beş seçici kurul üyesi puanlama sistemiyle kazananı ve iki yedek başvuruyu belirlemiş oldular.
Yapılan seçici kurul toplantısı sonucunda MKAF 2022’yi kazanmaya hak kazanan Bolu İzzet Baysal Üniversitesi Matematik ve Fen Eğitimi Bölümü öğrencisi Şeyma Koyuncu oldu. Şeyma Koyuncu’nun MKAF’ı almaya hak kazanan tez çalışmasının ismiyse “Alternatif Bir Öğrenme ve Değerlendirme Aracının Geliştirilmesi ve Kullanımının İncelenmesi: Benim Bilgi ve Duygu Kumbaram”dır. Ayrıca seçici kurul tarafından Şadiye Yıldırım tarafından hazırlanmakta olan “Belediyelerin Atık Kumbara Çalışmaları ve Kullanımları Üzerine Bir İçerik Analizi ve Saha Araştırması” isimli tezi birinci yedek; Dilara Merve Kelkit tarafından hazırlanmakta olan “Kentsel Bellek Kumbarası: Sivas Kenti Örneği” isimli tezi seçilen ikinci yedek olarak belirlendi.
MKAF’ı almaya hak kazanan belirlendikten sonra 1 Temmuz’da açıklanmak üzere hızla organizyon yapılmaya başlandı. Şeyma Koyuncu, Ankara’ya davet edildi, destek sağlayan tüm üniversitelere teşekkür mesajları gönderildi, MKAF kurul üyelerine, kazanan ve yedeklere, emeği geçenler adına fidan bağışında bulunuldu.
1 Temmuz tarihinde Şeyma Koyuncu’nun Ankara’ya gelmesiyle beraber herkes için keyifli bir yolculuk başladı. İlk olarak kendisine İncek’te bulunan Müze Kumbaram gezdirildi ve burada çeşitli etkinlikler gerçekleştirildi. Kazandığına dair beratı ve çiçeği sunuldu. Ayrıca kendisine Müze Kumbaram’ın temmuz ayı kumbarasının açılışı yaptırtıldı. Ardından Ankara Kalesi’ne gidilerek akşam yemeği yendi.
Ertesi gün Koyuncu’ya Ankara’nın Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Etnografya Müzesi, Rahmi Koç Müzesi gibi önemli müzelerinin gezdirildi. Bu sayede MKAF 2022 sonuçları herkesin mutlu olduğu bir şekilde kamuoyu ile paylaşılmış oldu.
Şeyma Koyuncu’nun MKAF’ı kazanmasının ardından kendisinin yaşamakta olduğu Bolu’nun yerel haber sitelerinde çeşitli haberler yayınlandı.[ii] Bu durum müzelerin önemli toplumsal faydalarından birisi olan yerelin gücünün arttırılması ve arada bağlar kurulmasını öngören güzel bir adım olarak değerlendirilebilir.
İlk kez düzenlenen MKAF’ın hepimiz için güzel bir deneyim olduğunu özellikle belirtmek gerekiyor. Bizim için ilk deneyim olsa da uzun yıllar boyunca gerçekleştirilecek araştırma fonunun temelleri de bu şekilde atılmış oldu.
[i] https://www.stgm.org.tr/muze-kumbaram-arastirma-fonu
[ii] http://ajanda.ibu.edu.tr/baibulu-ogrencimiz-muze-kumbaram-arastirma-fonu-hibesine-hak-kazandi/
