Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü 18-19 Ocak 2022 tarihinde Erimtan Arkeoloji ve Sanat Müzesinde Ankara Özel Müzeler Çalıştayı’nı gerçekleştirdi. Çalıştayın ana konusu özel müzeler olarak belirlenmiş olsa da şahıs müzeleri, vakıf müzeleri, tüm belediye, kamu ve üniversitelere ait diğer özel müzelerin yanı sıra bu müzelerin bağlı bulundukları devlet müzelerinden de temsilciler çalıştayda yer alıyordu. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürü ve müdür yardımcıları da bizzat çalıştayda bulundular ve ilk gün oturumlarını gerçekleştirdiler.
Açılış konuşmasını Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürü Gökhan Yazgı yaptı. Yazgı konuşmasında özel müzelerin son yıllardaki artışından bahsetti ve Türkiye’de özel müze sayısının 321’e yükseldiğini kaydetti. Bu müzelerin 54’ünün Ankara’da yer aldığını, bunun da toplam özel müze sayısının %17’si olduğunu belirtti. Ayrıca yakın zamanda yapılacak olan Başkent Kültür Yolu Festivali’nin Ankara için önemli bir kültürel çalışma olduğunu ve çok etkili olacağı umudunu taşıdığının altını çizdi.
Ardından Yazgı’ya, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdür Yardımcısı Yahya Coşkun ve Müzeler Dairesi Başkanı Bülent Gönültaş’ın da katılımıyla oturumlara geçildi. İlk oturumda katılımcı müzelere hemen ne tür sorunlar yaşadıkları sorusu yöneltildi. Katılımcılar ilk etapta bir şaşkınlık yaşasalar da sonrasında müzelerinin yaşadığı sorunlarından bahsetmeye başladılar. Müzelerin yaşadıkları sorunların bazıları şu şekilde anlatıldı. İlk olarak müzelere yönlendirme tabelalarının eksikliği vurgulandı. Bu noktada belediyelerin de katılımıyla müzelere dair yönlendirme tabelalarının arttırılması gerektiği konuşuldu. Özel müze çalışanları tarafından dillendirilen bir başka önemli eleştiri noktası ise MüzeKart konusuydu. MüzeKartların düşük ücretli olması ve pek çok müzede geçiyor olmasının ziyaretçileri özel müzelerden ziyade devlet müzelerine yönlendirdiği, bunun da özel müzelerin kendilerini ayakta tutacak olan gelirden mahrum kalmalarına neden olduğu vurgulandı. Bu konu gündeme getirilmiş olsa da bağlayıcı herhangi bir sonuca varılamadı çünkü şu anki kültür politikaları gereği MüzeKart uygulamasını kaldırmanın söz konusu olamadığı söylendi ama çalıştayda MüzeKart uygulamasına özel müzeleri ekleyebilecek bir çözüm için uygun bir takvim oluşturulamadı Personel sayısındaki yetersizlikler ve güvenlik sorunları da belirtilen diğer önemli sorunlar olarak tartışıldı.
Çalıştayda dillendiren bir önemli konu da Kültür ve Turizm Bakanlığının verilerinin paylaşımı konusu oldu. Çalıştayın açılış konuşmalarında 25 milyon kişinin sanal müzeleri ziyarette bulunduğu belirtilmişti ama bu verinin öncesindeki verilerin ne olduğu ve neden şeffaf şekilde paylaşılmadığı özellikle bir konu oldu. Yurtdışında faaliyet gösteren pek çok müze, sanat konseyi veya bakanlık kendi verilerini herkese açık şekilde paylaşırken Türkiye’de neden böyle bir uygulamanın olmadığı sorgulandı. Genel müdürlük yetkilileri bu verileri isteyen herkesle paylaştıklarını vurgulasa da katılımcılar istenmeden de bu verilere rahatlıkla ulaşılması gerektiği yönündeki fikirlerini belirttiler.
Tabii ki çalıştayda özel müzeleri ilgilendiren en önemli başlıklardan birisi Covid-19 salgınıydı. Bu konu konuşulurken özellikle özel müzelerden Bakanlığın kendilerini bu salgın süresince yalnız bıraktığı yönünde eleştiriler geldi. Bu konuda genel müdürlük çalışanları kendi imkânlarının da sınırlı olduğunu ama ellerinden gelenin en iyisini yapmaya çalıştıklarını vurguladılar.
Çalıştayda katılımcıları heyecanlandıran Başkent Kültür Yolu Festivali’ne dair bir takım planlar da tartışıldı. Müzelerin etkinlikler gerçekleştirmesi, her müzenin kendini tanıtacak ufak videolar çekmesi ve Kültür ve Turizm Bakanlığının sitesinde bunları yayınlanması yönünde kararlar alındı.
Müzeler Özel Envanter Sistemi (MÜES)’i özel müzelerin kullanımı sorusuna bakanlıktan cevap şu şekilde geldi; MÜES’in laboratuvar, kazı, özel müzeler gibi çeşitli modüllerinin sisteme alınması ile ilgili çalışmaların devam ettiği, özel müzeler modülünün de tamamlandığında kullanıma açılacağı belirtildi.
Ayrıca katılımcıların üniversitelerdeki müzecilik ve müze eğitimi bölümleri ile ilgili paylaştıkları bilgiler sonrasında bakanlık yetkilileri konuyla ilgili akademisyenlerle de bir toplantı yapmak üzere not aldılar.
Çalıştayın birinci gününün sonunda hem bakanlık yetkilileri hem de Ankara Etnografya Müzesi ve Anadolu Medeniyetleri Müzesi müdürleri özel müzelerle ortak çalışmalar yürütebileceklerini bu konuda Avrupa Birliği Projeleri de dahil her türlü işbirliğine açık olduklarını dile getirdiler.
Katılımcı bir müzenin hatırlatması üzerine 2019 yılında Müzeciler Derneği tarafından düzenlenen “Türkiye’de Özel Müzecilik ve Özel Müzeler; Sorunlar ve Çözüm Yolları” konulu çalıştayın sonrasında yayınlanan rapor incelenmek üzere bakanlık tarafından gerekli notlar alındı.
Çalıştayın ikinci günündeyse genel müdürlük yetkilileri tarafından yapılan sunumlar yer aldı. Açılış konuşmasının çalıştaya ev sahipliği yapan Erimtan Arkeoloji ve Sanat Müzesi müdürü Nazan Gezer yaptıktan sonra diğer sunumlar sırasıyla gerçekleştirildi.
Müzeler Dairesi Başkanı Bülent Gönültaş’ın konuşması öncesinde Ankara İl Kültür Müdürü Ali Ayvazoğlu söz aldı. Ankara’da yaptıkları çalışmalardan bahseden Ayvazoğlu Ankara’nın müzelerini kapsayan yayının tamamlandığını, aynı zamanda, Ankara için yeni bir kültür haritası ve seyahat rehberi hazırladıklarını belirtti. Bu yayınlar çalıştay sonrasında tüm katılımcılara dağıtıldı.
Bülent Gönültaş ise konuşmasında değişen müzeler ve müzecilik anlayışlarından bahsetti. Ankara’daki müzelerden çekilen fotoğrafların yer aldığı sunumunda Ankara’nın Türkiye’deki müzecilik için önemine vurgu yapıldı.
Genel Müdürlük Emlak Dairesi Başkanı Fügen Karaman’ın sunumuysa Bakanlığın 5225 sayılı Kültür Yatırımları ve Girişimlerini Teşvik Kanunu konusundaydı. Karaman, sunumunda teşviklerin alınabilmesi için hangi şartların gerekli olduğunu ve teşviklerin içeriği hakkında bilgileri katılımcılara aktardı.
Günün üçüncü sunumunun Uygulamalar Dairesi Başkanı Emel Azizoğlu tarafından yapılacağı duyurulmuştu ancak Azizoğlu’nun rahatsızlığı sebebiyle sunum Lütfü Demir tarafından yapıldı. Müzelerdeki sergileme ve tanzim konularına değinildi.
Günün ve çalıştayın son sunumuysa Genel Müdürlüğün Yayımlar Şube Müdürü Ayça Arslan tarafından yapıldı. Arslan, Bakanlığın yeni uygulaması olan Turkish Museum uygulamasını katılımcılara tanıttı. Bu uygulamada müzeler kendi yönetimlerinde bir hesaba sahip olacaklar ve etkinliklerini, eserlerini, görüşlerini buradan bildirme imkânına kavuşacaklar şeklinde bilgi verdi. Ayrıca müzeler bu uygulamayla ziyaretçilerin yazdıkları yorumlarla doğrudan etkileşime geçme şansını da yakalayacaklar. İlk fazı bitirilmiş olan bu uygulamanın ikinci fazın başlamasıyla beraber yakın zamanda diğer müze ve kültür mekânlarına da açılacağı müjdesi verildi.
Çalıştayın hemen sonrasında bir önemli bir işbirliği Müze Kumbaram, Ankara Oyuncak Müzesi, Cin Ali Müzesi ve Somut Olmayan Kültürel Miras Müzesi’nin hami müzeleri olan Etnografya Müzesi’nin öncülüğünde bir protokol imzalaması oldu. Bu protokol imzalayan katılımcı müzelerin Başkent Kültür Yolu Festivalinde yapacakları ortak etkinliklerin ilk adımını oluşturdu.
Bu çalıştayla ilgili Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün özel müzelerle ilgili sorunlara aşina olmadığı yapılan sunum ve belirtilen düşüncelerle anlaşılmış olsa da en azından iyi niyetli bir çaba olarak değerlendirilmeyi hak eden bir toplanma ve tanışma olduğunun da vurgulanması yerinde olacaktır.
