Yıl 1993, aylardan da Mayıs. Nereden bakarsanız bakın tam 27 yıl önce. Dominik Cumhuriyeti’ne bir seyahat yapmışım.
- Haiti ile Hispaniola Adasını bölüşen Dominik Cumhuriyeti’ne… Dönüşte adada yapılan bir ahşap maskeyi getirerek başladı her şey… Bugün 27 yılda 275 adete varan bir koleksiyon olacağını düşünmemiştim o zaman. Hatta o zaman o maskeyi alırken aklımda koleksiyon yapmak bile yoktu.
- İlerleyen yıllarda dünyanın farklı ülkelerine gittikçe ve oralarda maskeler görüp topladıkça ibre koleksiyonerliğe kadar döndü.
- Koleksiyonumun bence en anlamlı maskesini de 1999’da bir Kenya ziyaretim sırasında Rift Vadisi yerlilerinin yaptığı ahşap oyma maske oldu. Saçları hindistan cevizi pürçeklerindendi.
- Zaman içersinde dünyanın 121 ülkesini ziyaret ettim, bu ülkelerin yerel maskelerini topladım, biriktirdim. Kimi eşim dostum maske merakımı bildikleri için bana maske armağan ettiler, onları da koleksiyonuma kattım.
- Bir süre sonra da maske üzerinde araştırma yapmaya başladım. Tarihi, amacı, kullanım yerlerini sorguladım.
- Dünyanın en eski maskesinin 9000 yaşında olduğu söylense de, bundan 12 bin yıl önce Göbeklitepe kazılarında çakmaktaşı madencileri ve rahipler tarafından maske kullanıldığı, kazı sırasında çıkartılan kireç taşı maskeler olduğunu bize gösteriyor.
- Ancak, arkeoloji bilimi en eski maskenin 9 bin yaşında bir neolitik maske olduğunu ve bunun da İsrail Müzesi‘nde sergilendiğini söylüyor. Aynı maskenin aynı yaştaki bir diğer eşi de Paris’teki Musée Biblique’de sergileniyor. Bunlardan 3 bin yıl daha eski olan Göbeklitepe maskeleri henüz maske literatürüne girmiş değiller.
- Maskeler yüze takanlara farklı anlam katmak ya da takanları eşitlemek için, av, ibadet, büyü, hasat, ayin, karnaval, tiyatro, dans törenlerinde kullanıldığı gibi koruma amaçlı da kullanılıyor.
- Özellikle Şaman ve Pagan ayinleri, ölülerin gömülmesi esnasında, iyileştirme, hastalık tedavisi sırasında kullanılırken, orta çağ’da vebadan hekimlerin korunmak için taktıkları maskeleri de görüyoruz. Aynen bugün bizlerin covid salgınından korunmak için taktıklarımız gibi.
- Kelime kökü ise oldukça ilginç: Latince kabus anlamı taşıyan Masca, Fransızca yüz koruyan anlamındaki Masque ve Arapça’da soytarı, şaklaban anlamına gelen Maskharah’nın bir sentezi.
- Bugün ilkel toplumlarda hala doğa üstü törenlerde kullanılsa da tiyatro ve dansın dışında spor yaparken, koruma amaçlı olarak ve kişinin dışardan gelen herhangi bir saldırıda kendini korumak için taktığı maskeler olduğunu görüyoruz.
- Gizli örgütlerin tanınmamak için taktıkları maskelerden, hekimlerin sağlık için taktıları maskelere kadar bir dolu maske söz konusu.
- Maske toplama tutkusu bende bir hayli yol almışa benziyor ki, başlangıçta ne olursa toplarken, şimdi eksiklerimi bilip onların peşine düşüyorum. Başlangıçta seyahatlerimde maske toplardım, şimdi maske toplamak için seyahate gittiğim oluyor.
- Dünyada bir çok ülkeden, çok amaçlı toplanmış kaç koleksiyon var bilmiyorum ama benimki gibi bir karma koleksiyona henüz rastlamadım.
- Dünyada bir kaç ülkede maske müzesi var. Ancak bu müzeler bulundukları bölgenin yerel maskelerinde oluşan müzeler ve farklılık, çeşitlilik yok. Bir de bu müzeler kendi içlerinde yaptıkları çalıştaylarda alçı kalıplarla maskeler oluşturup sergiliyorlar. Benim koleksiyonum ise özgün parçalardan oluşuyor.
- Meksika, Sri Lanka, Venedik, Bali ve Güney Kore’de yerel maskelerin sergilendiği müzelerin yanı sıra, bizde de İzmir Konak Belediyesi’ne ait bir maske müzesi var. Ayrıca British Museum ve Brooklyn Müzesi gibi müzelerin sadece ufak koleksiyonlardan oluşan köşeleri bulunuyor.
- Benim koleksiyonumda Venedik, OrtaDoğu, Hindistan, Himalayalar, IndoChina, Japonya, Çin, Endonezya, Batı Afrika, Orta ve Güney Amerika, Karaibler ve Pasifik ülkeleri maskeleriyle, şövalye, savaş, animasyon, koruma maskeleri de var.
- Keyifli bir sergi olmasını isterim.
Ne maskeli, ne de maskesiz günler dilerim.
19/06/2020-İstanbul
